خواص گياهان دارويي-حرف الف

«الف »

آب

آب هاي ناپسند عبارتند از :آبهاي راکد ، آبهاي مرداب ها ، آبهاي بد مزه و بدبو،آب هاي تيره ، پرمايه و سنگين وزن ، آب هايي که زود سنگ مي شوند ، آب هايي که پرده اي بر آن نمودار است و چيزهايي بيگانه را بر آن مي بينند .
گزند آب هاي بوره اي بوسيله ي :شير ، آب انگور ، کهنه ، نشاسته ، و آب انگور کهنه رقيق ريحاني و همانند آن ،سنجد خام ،خيار نارسيده ، سبزيهاي لطافت بخش و ادراري دفع مي شود .
چاره آب پرمايه و تيره رنگ با لطافت بخش هايي چون :سير، پياز، گندنا است و اگر بعد از آن آب انگور کهنه بنوشند يا با آن مخلوط کنند آسيب رسان نيست .
گاهي که آب را آب زبر گويند منظور از آن آب غليظ پر مايه يا آب بسيار زداينده است و گاهي هم آبي را که در هنگام شستشو بسيار پاک کننده است زبر مي خوانند .آب تلخ را مي توان به وسيله ي شيريني ها اصلاح نمود .
براي دفع آب شور ، خرنوب شامي ، دانه آس ، زالزالک ، گل آزاد و قاوت بکار مي رود .عموماً آب بدخيم را مي توان بوسيله ي سرکه اصلاح کرد.
مزاج :آب دريا تند و تيز است . آب بوره اي گرم و خشک است . آب مسي و آهني براي درون خوبند .
خاصيت :آب سرد براي کساني که بنه آمده ها دارند زيان آور است . ليکن براي کساني که جسم متخلخل دارند و براي بند آمدن هر نوع سيلان و نزيف موادي که سبب بيماري مي شوند خوب است .
آرايش :آب دريا داروي ترک هاي ناشي از سرما است بشرطي که چرکين نشده باشند .شپش کش است ،خون بند آمده در زير پوست را تحليل مي دهد. آبهاي گوگردي در علاج بهک و برص مفيدند .
ورم و جوش :آبهاي گوگردي در فرو نشاندن ورم مفاصل و نرم کردن سخت شده ها و برکندن زگيل هاي آويز کاري هستند .
زخم و قرحه :آب صاف و زلال با قرحه سازگار نيست ورطوبت مي افزايد. نبايد آن را به قرحه نزديک کرد .
آب دريا براي خارش ،گري و قوباء مفيد است . شستشوي تن با آب گوگردي در علاج قوباء، گري و جوش هاي سعفه مفيد است .
مفاصل :آب دريا و هرآبي که هم مزاج اوست اگر تن را در آن شستشو دهند در بيماريهاي عصب مانند لرزش ، فلج ، تخدير شدن و غيره مفيد است .
آب گوگردي نيز همچون آب دريا و درتسکين درد مفاصل ، درد سر و عصب مفيد است .
سر:آب نيمه گرم براي صرع داران خوب است و از آب گرم زيان مي بينند. بخار دريا سردرد سرد را از بين مي برد .آب مسي براي دهان و گوش سودمند است
چشم :آب کويري براي چشم بد است .
اندام هاي تنفسي :آب بسيار سرد به نفع سينه نيست .آب نيمه گرم در علاج ورم هاي گلو ،زبان کوچک و سينه مفيد است .
آب دريا را بر پستان بپاشند از آماس آن مي کاهد .آب بوره اي شايد براي شش خوب باشد .آب زاج بلوري در خون برآوردن مفيد است .
اندامهاي غذا :آب آهني با طحال و معده سازگار است و آب مسي تقريباً چنين است .آب بسيار سرد مخصوصاً براي بيماراني که بندآمدني ها دارند ضرر دارد .
آب دريا و همانندش با معده ناجور است .بخار آب دريا در علاج استسقا مفيد است .آب بوره اي شايد براي معده مرطوب خوب باشد .
آب زاج بلوري بازدارنده استفراغ است و در اين باره اثر خوب دارد .آبي که از گل سياه بر مي آيد گيرنده و از اين روي در منع استفراغ مؤثر است .
آب هاي گوگردي در علاج ورم ،درد کبد و طحال اثر دارند .
اندام هاي دفعي :آب دريا را در حقنه بکار ببندند درد و پيچ روده تسکين مي يابد .آب دريا را بخورند اسهال مي دهد ، اما گزيدگي دارد و بهتر است بدنبال نوشيدنش سوپ مرغ بخورند .
آب هاي زاج بلوري ضد سقط بچه و ريزش حيض است .
آب هاي گوگردي براي دفع درد زهدان سودمندند .آب بسيار سرد براي غريزه جنسي خوب نيست .شکم را بند مي آورد .
آب شور اول اسهال مي دهد و بعد بوسيله ي خشکي که در اوست شکم را بند مي آورد .
آب هاي معدني عموماً مانع ريزش بول و حيض و بچه آوردن هستند .
اکثر آب هاي معدني شکم را اسهال مي دهند و خشکي مي آورند .مثلاً آب زاج بلوري بند آورنده شکم است و گاهي قولنج مي آورد .
آب هاي آهني و مسي براي گرده بسيار خوب و در علاج قولنج مفيدند .
آب هاي تيره سنگ کليه و مثانه پديد مي آورند .آبي که آهن تفته را در آن بگذارند داروي خون برآوردن است .
تب ها:آب هاي گوگردي و گل آلود و آب راکد مردآب ها سبب تب مي شوند. آب غليظ تب سه در ميان مي آورد .
زهرها :مارگزيده در آب دريا بنشيند سود مي بيند و اين علاج پادزهر ساير گزنده هاي کشنده است .

آبنوس

چوبي است مشهور که آن را از زنج يا به قول ديسقوريدوس از حبشه مي آورند سياه خالص است و طبقاتي در آن نيست .هنگامي که مي برند بشکل شاخ خميده يا به قولي به شاخ مخروط مي ماند ،به زحمت مي شکند و شکسته اش زبان را مي گزد .بهترينش آن است که با وجود سياهي و همواري ، خطوطي در آن مشاهده نمي شود ،در ساييدن به شاخ خراطي شده شبيه ، پر مايه و محکم است .
در چشيدن گزش دارد .
مزاج :گرم و خشک است . گروهي برآنند که با وجود حرارتي که دارد حرارت خون را خاموش مي نمايد .
خواص درماني :تم و سپيدي چشم را از بين مي برد .از ساييده آن شياف مي سازند ،اگر برفسان سايند و گرد آن را در چشم بکشند بسيار سودمند است .
خاک اره آبنوس را بر طبقي مي سوزانند و مي شويند زخم مزمن چشم را بر طرف مي سازد .علاج رمد خشک ،گري چشم و آبريزي دائم چشم است .
اندام هاي دفعي :به گفته خوزيان سنگ کليه را خرد مي کند و باد شکم را علاج است .

آب دهان

آب دهان گرسنه و ناشتا و به ويژه اگر از مزاجي گرم باشد بسيار باکنش و فعال است .
زخم و قرحه :داروي اگزماي خشک است .
چشم :علاج نقطه سرخ و سفيدي چشم است .
زهر :حشرات موذي ،مار و کژدم را مي کشد .

آهن

سه نوع آهن هست شاپورگان ،برماهن و فولاد .
خاصيت :زنگ آهن گيرنده است و خورنده .چرک آهن از چرک هر آلياژي خشکاننده تر مي باشد .
ورم و جوش :زنگ آهن با آب انگور کهنه را بر جمره و ساير جوش ها بمالند مفيد است .
مفاصل :زنگ آهن با آب انگور کهنه را بر نقرس بمالند مفيد است .
سر :آهن را در سرکه بسيار تند بجوشانند آن سرکه در مداواي ريم و چرک هميشگي گوش بسيار مفيد است .
چشم :زنگ آهن در مداواي زبر شدن پلک و ناخنه مفيد است .
اندام هاي غذا :آهن سرخ شده را در آب فرو کنند و آن آب را با آب انگور کهنه مخلوط نمايند در علاج آماس طحال ، سستي و ناتواني معده بسيار سودمند است .
سونش آهن مواد آبکي را اسهال مي دهد ليکن در اين باره سونش مس از آن مؤثرتر است .زنگ آهن گيرنده است (قبض ).
اگر آن را بردارند خونريزي زهدان را بند مي آورد .زنگ آهن بواسير را خشک مي کند .آهن سرخ شده را در آب انگور کهنه فرو کنند آن آب انگور اسهال مزمن را بند مي آورد ،سستي مقعد و خونريزي زنانه را علاج مي کند و شهوت انگيز هم هست .

آويشم(به زبان عاميانه آويشن)

گياهي است که بيشتر مردم آن را مي شناسند .
مزاج :گرم و خشک است .
خاصيت :گدازنده و قطع کننده است .
آرايش :زگيل ها را از بين مي برد .
ورم و جوش :ضمادش با سرکه داروي ورم هاي بلغمي است .
مفاصل :خوردن آن در علاج ناتواني پي ها خوب است .ضمادش با قاوت و آب انگور کهنه علاج عرق النساء مي باشد .نوشيدنش درد انتهاي دنده ها را از بين مي برد .
چشم :اگر آويشم را با غذا همراه کنند قوت چشم را نگه مي دارد و کم سويي را از بين مي برد .
سينه :سينه وشش را مي پالايد و علاج خون بر آوردن است .
آب پزآن مسکن درد انتهاي دنده هاست بشرطي که با عسل باشد و بليسند . از قوت خشکنده اي که دارد خون برآوردن را باز مي دارد .
اندام هاي غذا :در هضم کمک است .شربت آن سوء هاضمه را از بين مي برد .کساني که بسيار کم اشتها هستند به اشتها مي آيند .
اندام هاي دفعي :بول و حيض را راه مي اندازد .کرم را بيرون مي راند

آس

مزه تلخ آميخته با گسي و شيريني دارد و گسي آن سبب سردي آن شده است .
برساقه آن برجستگي هايي است که به اندازه ي کف دست و همرنگ ساقه است.اين برجستگي ها از بخش ديگر آس قوي تر است .
گسي آن در هنگام مکيدن آنقدر محسوس است که زبان را نيشگون مي گيرد . اين برجستگي ها داراي گوهر خاکي و کمي گوهر لطيف است .
بهترين نوع آن به منظور استفاده درماني گونه اي است که رنگش به سياهي مي زند ،به ويژه «آس خسرواني »که در کوهساران مي رويد .
بهترين نوع گل آن از نظر طبي گلهاي سپيد رنگ است .
افشره ي برگ و ميوه آس بهترين ماده درماني است . چنانچه افشره اش کهنه شود ناتوان مي گردد و کفک بر آن مي نشيند .
مزاج :داراي گرمي لطيف و سردي بر آن غالب و گيرندگي آن بيشتر از سردي است .
خاصيت درماني :اسهال ، عرق و هر نوع خونريزي و هر نوع سيلاني را بسوي اندام ها بند مي آورد . اگر تن را در گرمابه با آس مالش دهند تن را توان مي بخشد و رطوبت هاي زياد پوست را بر مي کند .
پخته آن استخوان شکسته را به هم جوش مي دهد .
سوخته آن را مي توان به جاي توتيا در خوشبو کردن بدن بکار برد .
مرهم ،ضماد ، شربت و رب ميوه آس براي جلوگيري از نوع خونريزي ( نزيف )مفيد است .
گيرندگي آس قوي تر از سردي بخشي آن است .
ارزش غذايي آن اندک است .
در بين شربت هاي دارويي جهت بند آوردن شکم ،درد شش و سرفه ، شربتي چون آس وجود ندارد .
آرايش :روغن ،افشره ، پخته شده آس و به ويژه دانه آس ريشه موها را تقويت مي کند ،از ريزش باز مي دارد و سبب بلندي و سياهي مو مي گردد .
دانه آس را اگر در کره بپزند بازدارنده عرق است و خراش ناشي از عرق را اصلاح مي کند .برگ خشکيده آس بوي بد زير بغل و پيچ و خم هاي بدن را از بين مي برد .
خاکستر آس کار توتيا را مي کند و لکه و کک و مک را مي زدايد .
ورم و جوش :ورم هاي گرم و باد سرخ و مورچه و جوش و زخمها و هر نوع زخمي که بر کف دست آيد و انواع سوختگي با آتش چاره شان آس مخلوط با روغن زيتون است .
مفاصل :اگر ميوه آس را در آب انگور کهنه بپزند و ضماد کنند سستي مفاصل را از بين مي برد .
اندام هاي سر :خون دماغ را بند مي آورد . سبوسه را مي زدايد و زخمهاي سر را مي خشکاند . اگر آب آس را در گوشي که قرحه دارد يا چرکين است بچکانند خوب مي شود . شربت آس سستي لثه را از بين مي برد .
اندام هاي چشم :علاج درد و برآمدگي چشم است .
اندام هاي تنفسي و سينه:قلب را توان مي بخشد و خفقان را از بين مي برد.ميوه آن بوسيله ي شربتي که دارد علاج سرفه است و اسهال را باز مي دارد. ميوه و رب ميوه اش در خونريزي ها مفيد است .
اندام هاي تغذيه :مانع سوزش در مجراي بول و سوزش مثانه است .
افشره ميوه آن بول را ريزش مي دهد و در جلوگيري از ريزش زياد خون حيض مفيد است .
آب آس شکم را بند مي آورد .
آغشته کردن تن با آب آس مانع اسهال مراري و سودايي مي شود .
اگر ميوه اش پخته شود رطوبت هاي زهدان را از جريان باز مي دارد .
ضماد آن براي علاج بواسير و آماس بيضه ها مفيد است .
آس پخته شده از بيرون آمدن مقعد و زهدان جلوگيري مي کند .
زهرها :آس و ميوه آن را اگر با آب انگور کهنه بنوشند براي علاج نيش کژدم و رتيل مفيد است .

آزاد درخت

اين درخت معروف است و ثمري دارد که به (نبق )شبيه است .در ري آن را درخت هليله و کنار نامند و در طبرستان آن را بطاحک خوانند . درختي است بزرگ و تنومند .
مزاج :گرم و خشک .
خواص درماني :شکوفه آن باز کننده انسدادها است .
آرايش :آب برگ و به ويژه برگ آن که مخلوط با آب انگور کهنه باشد شپش کش است و مو را بلند مي کند .
اندام هاي سر :شکوفه اش انسداد مغز را باز مي کند .
اندام هاي تنفسي :ثمر آن براي سينه بسيار زيان آور و کشنده است .
اندام هاي غذا :ثمر آن براي معده بد است و معده را زحمت مي دهد .
تب ها :گويند اگر الياف آن را با شاه تره و هليله بپزند و بخورند تب هاي بلغمي را بکلي بهبود مي بخشد .
زهرها :اشفره شاخه هاي نازک آن که با عسل مخلوط بشود پادزهر هر سمي است .ميوه اش شايد سم کشنده بشود .
براي بلند شدن موي سر مي توان به جاي برگ آزاد درخت ،برگ شاهدانه و آس و سدر بکار برد .

آنک

منظور از اين نام تنها سرب سياه است .سرب سياه گوهر آبي بسيار دارد که از سرما بند آمده است .
مزاج :سرد و تر است .
دمل و جوش :آنک را با بعضي از روغنها در ميان دو سنگ مخصوص سائيدن دارو مي سايند چرک و سياهي که از آن بدست مي آيد در مداواي دمل هاي گرم مفيد است آن را سرد مي گرداند .
علاج زخمهاي پليد است که قرحه هاي سرطاني را هم شامل مي شود .
برگه سرب را بر خنازير ،غده و قرحه مفاصل بگذارند و ببندند بسيار خوب است .زيرا در گدازندگي بسيار فعال است .
زخم و قرحه :سائيده آن بطريقه نامبرده و کوبيده سرب به ويژه شسته آن در علاجزخمهاي چرکي پليد ،سرطاني و مفاصل سودمند است .
مفاصل :سائيده و کوبيده سرب قرحه مفاصل را چاره مي کند و اگر بر غده مفاصل ، و مفاصل پيچيده بگذارند و ببندند بهبودي بخش است .
چشم :سوخته سرب و به ويژه شستشو داده آن رمد خشک و قرحه هاي چشم را معالجه مي کند .
اندام هاي تنفسي و سينه :سوخته ،سائيده و کوبيده سرب در مداواي قرحه هاي سينه سودمند است .
اندام هاي دفعي :سائيده نامبرده و کوبيده آن علاج بواسير است . بر کمر بستن برگ هاي آن خواب هاي پريشان را بر طرف مي کند ،شهوت جماع را فرو مي نشاند و در علاج زخمهاي قرحه هاي ذکر و بيضه ها سودمند مي باشد .

آمله

گرماي خون را فرو مي نشاند .ريشه موها را قوي مي گرداند و مو را به رنگ سياه در مي آورد .
مفاصل :براي پي ها و مفاصل مفيد است .
چشم :ديد را تقويت مي کند .
نفس و سينه :قلب را قوت و صفا مي دهد و مايه افزايش هوش و ذکاوت مي شود .
اندام هاي غذا :معده را تقويت و دباغي مي نمايد .قي را باز مي دارد ، تشنگي را فرو مي نشاند و اشتهاانگيز است .
اندام هاي دفعي :معده را نيرو مي بخشد و شهوت انگيز است . برخي برآنند که بندآورنده ي شکم است .
مرباي آن ملين است، هيچ زحمت نمي دهد و در علاج بواسير مفيد است .

آذريون

مزاج :گرم و خشک کوبيده اش با سرکه علاج کم مويي است .
خاکسترش با سرکه در عرق النساء مفيد است .
ديسقوريدوس گويد :«اگر زن به آذريون دست بزند يا آن را استعمال کند فوراً سقط جنين مي کند » .
پادزهر همه سم ها است و به ويژه نيش هاي مسموم کننده .

آلو

نياز به معرفي ندارد .آلوي بستي از آلوي سياه قوي تر و آلوي زرد از سرخ رنگ آن مؤثرتر است .
آلوي سفيد مات (غير براق )سنگين و کمتر اسهالي است .
مزاج :سرد و تر است .
خواص درماني : صمغ آن لطافت بخش ، قطع کننده و چسبناک مي باشد .
زخم و قرحه :انگم آن قرحه را جوش مي دهد . مخلوط آلو با سرکه اگزما را از بين مي برد و به ويژه اگر عسل يا شکر داشته باشد براي کودکان مفيد است .
اندام هاي سر :در دهان گردانيدن برگ آلو از نزله هاي لوزتين و زبان کوچک جلوگيري مي نمايد .
چشم :انگم آلو را در چشم بکشند ديد را قوي مي کند .
اندام هاي تنفسي و سينه :آلوي ترش و شيرين التهاب قلب را تسکين مي دهد. اندام هاي غذا :ترش و شيرينش در بر کندن صفرا از همه مؤثرتر است. آلوي شيرين معده را تر و سرد مي کند ،سستي مي دهد و عموماً با معده ناسازگار است .
آلوي شيرين در بيرون راندن صفرا از ساير آلوها مؤثرتر است .
در اسهال ،آلوي تر از آلوي خشک کاري تر است و اين خاصيت از لزج بودن آن ناشي مي شود .

ابر مرده (اسفنج )

جرمي است دريايي ،در سستي و تخلخل به نمد مي ماند .گويند جانوري است که در جايي که بدان چسبيده حرکت مي کند ولي از جاي خود دور نمي شود .
تر و تازه اش که نيروي مزاجي بحر با اوست قوي تر و خشکاننده تر از کهنه آن است .
سنگ شده آن هم همين مزاج را دارد ولي کمتر گرم است .
خاصيت درماني :بسيار خشکاننده است .اگر آن را به ويژه تازه اش را بسوزانند و خاکستر آن را با روغن زيتون مخلوط کنند و بر جاي بريده يا دريده بگذارند از خونريزي جلوگيري مي کند و اگر تنها اسفنج را با آتش بسوزانند و بر زخم بگذارند چون گوهرش بازدارنده خون است و از سويي با گرمي که از آتش دارد داغ مي گذارد از خونريزي جلوگيري مي کند و همچنين آن را فتيله کنند و به دهانه رگهاي بهم آمده فرو کنند رگها را باز مي کند ، لطافت بخش است و جلا دهنده (زداينده ).
دمل و جوش :ورم هاي بلغمي را خشک مي کند .
زخم و قرحه :اسفنج را در سرکه خيس نمايند و بر زخم بگذارند زخم را خوب مي کند .
اسفنج را با عسل بجوشانند زخمهاي عميق را درمان مي کند و اگر اسفنج را خشک يا با آب انگورکهنه خيس کنند و بر زخم بگذارند سودمند است. رطوبت هاي کهنه را مي خشکاند و جاي زخم را پاک مي کند .
اندام هاي تنفسي و سينه :سوخته اسفنج همراه روغن زيتون در معالجه خون برآوردن مفيد است .
سنگي که در اسفنج است سنگ مثانه را خرد مي کند .

ابرق

دارويي است از ايران و در تقويت عقل و هوش مفيد است .

ابريشم

همان حريراست و از چيزهايي است که قلب را شاد مي کند .
ابريشم خام تا پيله است بهتر از ابريشم سوخته است و گاهي پخته شده آن را که رنگ نکرده باشند بکار مي برند .
خاصيت درماني :لطافت مي دهد ، رطوبت را مي مکد و شادي آور است .
اندام هاي غذا :بعلت تلخي و خاصيت دباغي که در ابريشم هست ماده دباغي دادن موجود است و از آنجا که لطيف و خشک کننده و بي سوزش است و خشکي معتدل دارد براي بر طرف کردن تصلبات ريوي بسيار سودمند است و هر نوع از ابريشم در اين زمينه بکار مي آيد .
چشم :ابريشم را اگر سرمه کنند براي چشم مفيد است . اشک ريزي را باز مي دارد ، زخمها را خشک مي گرداند و با چشم سازگار است .
ابريشم چاقي آور است و از اعتدال مزاجي که دارد خشک و معتدل مي نمايد .
ابريشم تقويت روح مي کند و در هضم غذا کمک مي نمايد .

اردک

نوعي مرغ است .
مزاج :اردک از همه ماکيانها گرم مزاج تر است . سرمازده را گرم مي کند و گرماخورده را به تب گرفتار مي نمايد .
خاصيت :پيه اردک از پيه ساير پرندگان بهتر و براي تسکين درد و احساس سوزش در ژرفاهاي بدن مفيد است .گوشت اردک بادزا و چينه اش بسيار مغذ است .
آرايش :گوشتش فربهي مي آورد و پيه اش رنگ و رو را صفا مي دهد .
اندام هاي تنفسي :صدا را صاف مي کند .
اندام هاي غذا :گوشت اردک در معده زياد مي ماند و سبب سنگين شدن معده مي شود .گوشت غاز از آن سنگين تر است . بهترين و سبک ترين گوشت اردک بر معده بال اردک است .گوشت مرغان شناور اگر هضم شود از گوشت ساير پرندگان مغذي تر است .
اندام هاي دفعي :شهوت انگيز است و آب پشت را فزوني مي دهد .

ارمال

چوبي است خوشبو و رنگش به رنگ قرفه است .
آرايش :دهان را خوشبو مي کند .
دمل و جوش :ضمادش در علاج ورم هاي گرم مفيد است .
زخم و قرحه :از زياد شدن زخم مانع و چرک را از بين مي برد ،مي خشکاند زيرا خشکاننده اي است که نمي گزد و نمي گذارد اندام ها متعفن شوند.
اندام هاي سر:مغز را توان مي بخشد ،لثه را محکم مي کند و ضد بيماري هاي دهان است .
چشم :خوردن آن در علاج رمد مؤثر است .
نفس کش و سينه :قلب و شايد درون را تقويت مي نمايد .
عموماً شکم را قبوضيت مي دهد .

ارتدبريد

ارتدبريد دارويي است به پياز دو نيمه شده شبيه که درعلاج بواسيرمفيداست .

اردقباقي

درختي است شبيه کبر (خرنوب شامي ).ميوه اش داخل غلاف است . بويش بسيار تند است و مي کشد .
مزاج :تأثير آن از تاج ريزي و کاکنه قوي تر است .
دمل و جوش :ورم هاي دروني را معالجه مي نمايد و اگر بر ورم هاي گرم خارجي بمالند ورم را در هر حالتي باشد از بين مي برد .
زهرها :برجاي نيش زنبور بمالند فوراً تسکين مي يابد .

استرک

گويند استرک شاداب خود بخود شيره مي تراود و گاهي بوسيله ي پختن صحفش را مي گيرند .آنچه خود به خود زرد رنگ است و هرگاه کهنه شد به رنگ طلايي مي زند و اين نوع ارزش زياد دارد .
خاصيت :گيرنده و خشکاننده
سر:بعضي گفته اند گرم و خشک است و رطوبتهاي مغز را مي کشد و مغز را مي پالايد .
اندام هاي غذا :پيه خشک رطوبت معده را بر مي چيند .استرک خشک شکم را بند آورد .

استبرک

درختي است از يمن و عربستان و يکي از شيره داران است .گويند نوعي از اين درخت سايه اش سم است کسي زير سايه اش بنشيند مي ميرد .
مزاج :گرم و خشک .
خاصيت :قبضي است ملايم .
آرايش :برپوست بمالند در علاج بيماري هاي ويروسي پوستي (سعفه )و قوبا مفيد است .
سر:بر سر بمالند خارش (حرارت )را از بين مي برد .با عسل مخلوط کنند و به دهان بچه بمالند زخم هاي دهان را شفا مي دهد .
اندام هاي راننده :اسهال مي آورد و روده را ناتوان مي کند .
زهرها :نوعي استبرک هست اگر در سايه اش بنشينند زيان مي بينند و شايد بميرند بهتر آن است که از آن دوري کنند . شيره آن سمي است و شش و کبد را تکه تکه مي کند و در مدت دو روز مي کشد .

اسفند

نياز به معرفي ندارد .
خاصيت :تقطيع مي کند و نرمش مي دهد .
مفاصل :محلول آن را برمفاصل بمالند درد مفاصل را از بين مي برد .
چشم :ديسقوريدوس گويد :سائيده آن را با عسل و آب انگور کهنه و زهره کبک يا زهره مرغ خانگي و آب رازيانه مخلوط کنند کم سوئي را ازبين مي برد.
اندام هاي غذا :دل بهم خوردن به دنبال دارد .
اندام هاي دفعي :بخورند يا محلولش را بمالند ادرار بول و حيض مي کند و در علاج قولنج مفيد است .

استوقدوس

گياهي است داراي پرزهاي باريک و سرخ رنگ که به پرزخوشه جو شبيه است.برگهايش از برگ جو درازتر است و چوبهايش خاکي رنگ و همچون افتيمون بي گل است .مزه اش تند است و به تلخي مي زند .
خاصيت درماني :بوسيله ي تلخي که در آن وجود دارد گدازنده و لطافت بخش است .
خوردن آن بندآمدگي ها را باز مي کند ، مي زدايد و اندکي قبوضيت دارد که بدن و درون را توان مي دهد و از عفونت جلوگيري مي نمايد .
مفاصل :آب پز آن دردهاي پي و دنده ها را تسکين مي دهد .
شربت آن در مداواي بيماري هاي سرد عصب بهترين دارو است . پس لازم است کساني که ضعف اعصاب دارند يا از سرما به بيماري عصب دچارند اين دارو را ادامه دهند .
سر :درعلاج ماليخوليا و صرع سودمند است .
اندام هاي غذا :اين دارو تشنگي آور است .
اندام هاي دفعي :مجاري بول را استحکام مي بخشد .بلغم و سودا را بيرون مي راند .

اسفناج

نيازبه معرفي ندارد .
مزاج :سرد و تر است .
خاصيت درماني :ملين است و ارزش غذايي آن از سلمه بيشتر است .
دراسفناج قوتي است زداينده ، شوينده و صفرا را بر مي کند .شايد برگ آن معده را خوش نيايد ، پس بهتر آن است که تصفيه شود و آنگاره بخورند .
اندام هاي تنفسي و سينه :خوردن و اندودن اسفناج براي سينه و ريه گرم و سودمند مي باشد .
مفاصل :علاج دردهاي خونين پشت است .
اندام هاي دفعي :ملين شکم است .

اسفرزه

اسفرزه دو نوع است :زمستاني و تابستاني
مزاج :سرد و تر است .
خاصيت :خرد شده آن را در روغن گل بجوشانند قابض است .با سرکه ضماد کنند سردرد را به کلي از بين مي برد .
دمل و جوش :با سرکه بهم بزنند در مداواي ورم هاي گرم ، مورچه ، جمره ، باد سرخ ، و به ويژه دملهاي بناگوش و دمل هاي بلغمي بسيار مؤثر است .
مفاصل :ضمادش با سرکه و روغن گل پيچش و ترنجيدگي عصب ، نقرس و درد گرم مفاصل را درمان مي کند .
سر :ضمادش را بر سر بگذارند سر درد گرم علاج مي شود .
سينه :سينه را تماماً نرم مي کند .
اندام هاي غذا :لعاب اسفرزه با روغن گل ، يا باروغن بادام تشنگي صفرايي شديد را تسکين مي دهد .
اندام هاي دفعي :اگر اسفرزه را با روغن گل مخلوط کنند اسهال را بند مي آورد و از خراش جلوگيري مي کند ، به ويژه براي کودکان بسيار مفيد است . اگر با روغن بنفشه باشد شکم را روان مي کند .
تب ها :خوردن آن شدت تب هاي گرم را تسکين مي دهد .

اشنان

چندين نوع است .نوعي که سفيد است و آن را چلغوز گنجشک گويند از همه لطيف تر است و نوع ديگر آن به رنگ سبز است .
خواص درماني :جلا مي دهد ، تنقيه مي نمايد و بازکننده است .
اندام هاي دفعي :بند آمدگي بول را درمان مي کند .
زهرها :سم قاتل است.و دود اشنان سبز حشرات را مي گريزاند .

اشه

صمغ گياه طرثوث است و برخي آن را چسبنده طلايي مي نامند ، چه کاغذ و دفتر را با رنگ طلايي آن رنگ آميزي و زينت مي دهند .در باز کردن ، تأثيرش بحدي است که مي تواند خون از دهانه رگها روان سازد .نيروي نرم کنندگي و خشک کنندگي هم دارد .
دمل و جوش :محلول و ضماداشه که همراه سرکه و بوره سرخ باشد در مداواي خنازير، سخت شدگي ها و ترکيدگي مفيد است .
زخم و قرحه :گوشت فاسد را مي خورد ،گوشت سالم مي روياند و در علاج زخم هاي پليد سودمند است .
مفاصل :اشه آميخته با عسل يا با افشره جو مسکن درد بيماري اعصاب(سياتيک) ،پهلو درد و درد مفاصل است .
اگر با عسل و زفت باشد و ضماد کنند سختي مفاصل را از بين مي برد .اگر با سرکه و بوره وروغن حنا مخلوط کنند خستگي را بر طرف مي کند .
چشم :زبري و گري پلکها را نرمش و سپيدي و جلا مي دهد .در مورد رطوبت هاي چشم سودمند است .
نفس کش و سينه :درمعالجه «ربو »تنگي نفس و تند نفسي مفيد است و بايد با عسل بليسند يا با افشره جو بخورند .
قرحه حجاب را تنقيه مي نمايد ،ازخفگي ، بلغم و زهره سياه رهايي مي بخشد .
اندام هاي دفعي :در ادرار چندان مؤثر است که با بول خون مي آيد ، مسهل است .ضد کرم کدو است .حيض را روان مي گرداند .
بيضه ها را که به سختي دچار شوند با اشه و سرکه بمالند نرمش طبيعي را بدست مي آورند .
زهرها :اگر اشه را با مشک زمين و روغن زيتون مخلوط کنند قاتل حشرات است .

اصطرک ،قره بخور

همان ميعه است و شيره آن را عسل لبني و قره بخور مي گويند که اين شيره عبارتست از قطره هايي که از درختي مانند درخت به تراوش مي کند .
بهترين نوع از ميعه سايل آن است که بدون وسيله روان وسايل است و تراکمش چون عسل بي موم ،خوشبوي و رنگش به زردي مايل است .
اگر سياه رنگ يا خاکستري رنگ باشد نوع خوب نيست .
مزاج :گرم و خشک
خاصيت :رساننده ، بسيار نرم کننده ، گرمي بخش و تحليل برنده است . دودش همانند دود کندر است و نوعي تخدير هم دارد .درشام روغن از آن مي گيرند که مليني قوي است .
ورم و جوش :سختي هاي گوشت را نرم مي کند .
زخم و قرحه :برگري تر و خشک ماليده شود داروي بسيار خوبي است .
مفاصل :اندام هاي را توان مي بخشد ،خوردني يا ماليدني باشد ترنجيدن مفاصل را خوب مي کند .يکي از داروهاي رفع خستگي است .
سر:بخار تر و خشک آن نزله ها را قطع مي کند وبهترين علاج زکام است .
درميعه و به ويژه در روغنش نيروي بيهوش کننده (خواب گران )است .
سينه :در سرفه هميشگي و بلغم و گلو درد مفيد است .صداگرفتگي را از بين مي برد و گلو را بسيار نرم مي کند .
اندام هاي غذا :به هضم غذا کمک مي کند .
اندام هاي دفعي :ملين شکم است .خوردن شود يا بردارند بول و حيض را راه مي اندازد و سختي زهدان را نرم مي نمايد .
ميعه خشک و قبض است .

اطراطيقوس

دارويي است که حالبي نام گرفته است .
مزاج :کمترين سردي ندارد و هيچ قابض نيست .
خاصيت درماني :تحليل برنده و سرد کننده است .
دمل و جوش :ضماد و مرهم آن ورم رگهاي پستان را فرو مي نشاند .

اغلاگوني

چوبي است سخت و خالدار ،خوشبو و پوستي دارد پر نقش و نگار.
آرايش :مکيدن و آب پز آن را در دهان گردانيدن ، دهان را خوشبو مي کند. از اغلاجون گرد مي سازند و بر همه تن مي پاشند ، تن را خوشبو مي کند. گاهي آن را به جاي کندر مي توان دود کرد .
اندام هاي غذا :خوردن يک مثقال از چوب اغلاجون معده لزج را به اعتدال مي آورد .
مرهمش سودمند است .شيرش مستي آور و درد کبد و درد پهلو را درمان مي کند .
زخمهاي روده ها و درد شکم و روده را از بين مي برد .

افيون

شيره خشخاش سياه است .بو کردن افيون مصري خواب آور است . گاهي از کاهوي بياباني نيز افيون مي گيرند و آنهم مخدر است ليکن مخدري است ضعيف .افيون را بر آهني سرخ شده در آتش بريان مي کنند تا رنگش سرخ شود .افيون سنگين و تند بو و ترد (زودشکن )که در آب زودتر حل شود يا گداخته شود ،از تابش خورشيد نرم شود و چون بر شعله بگذارند چراغ را تاريکي ندهد ،بهترين
نوع است .افيون زرد که آب را رنگ مي کند و زبر و کم بو و رنگ آن روشن است افيوني است ناخالص و از خشخاش تيغي نشاني دارد .
گاهي از کاهوي بياباني بدل افيون مي سازند که کمتر بو دارد و شايد افيون را با صمغ عربي مخلوط کنند که افيون اصلي نيست و چنين افيوني بسيار روشن و درخشان است .
مزاج :سرد و خشک
خواص درماني :مخدر است . ماليدن و خوردن آن آرام بخش همه دردها است .مقدار خوراکي افيون اندازه يک دانه عدس درشت است .
دمل و جوش :بازدارنده دمل هاي گرم است .
زخم و قرحه :قرحه را مي خشکاند .
مفاصل : اگر افيون مخلوط با زرده تخم مرغ برشته و به ويژه افيون مخلوط با شير را بر جاي نقرس بمالند مسکن درد است .
اندام هاي سر:خوردن يا برداشتن آن با فتيله يا بدون فتيله خواب آور است .اگر گداخته افيون مخلوط با روغن گل و مر و زعفران را در گوش دردمند بچکانند درد بر طرف مي شود ،اما پيشينيان آن را مداواي رمد بکار نمي بردند ومي گفتند به چشم زيان مي رساند .
اندام هاي تنفسي و سينه :سرفه سخت و شديد را تسکين مي دهد .
اندام هاي غذا :اگر از گرما و رطوبت ، معده سست گردد افيون آن را دباغي مي کند و جمع مي آورد .
اندام هاي دفعي :بند آورنده اسهال است و از خراشيدگي و قرحه روده جلوگيري مي کند .

افيوس

افيوس حدقي چيزي است که به کره چشم مي ماند .
مزاج :بنا به گفته ي جالينوس سرد و خشک است .
خاصيت درماني :اگر بر زهار کودک بمالند بر آمدن مو را به تأخير مي اندازد .
اندمان غذا :ميوه آن در مداواي يرقان سودمند است .

افيميدون

خاصيت درماني :بشدت سردي مي دهد و رطوبت آبي زياد با خود دارد .
اندام هاي سينه :برجستگي پستان را حفظ مي کند .
اندام هاي دفعي :گويند هر کس بخورد عقيم مي شود .

افسنتين

گياهي است که برگ آن شبيه برگ مرزه و داراي تلخي و گيرندگي و سوزش است .
حنين گويد :«افسنتين چندين گونه است :خراساني ، مشرقي ، سوسي و طرسوسي ».
دانشمندان ديگر که قديمي تر از حنين هستند گفته اند :افسنتين نبطي ( خودرو )معطر است .
افسنتين عموماً داراي گوهر خاکي و لطيف است .با مزاج خاکي خود داراي گيرندگي ،با گوهر لطيفش اسهال مي دهد و باز کننده است .بهترين نوع افسنتين گونه سوسي و طرسوسي است که به رنگ عنبر است .
مزاج :گرم و خشک و افشره اش گرم تر است .
خاصيت درماني :افسنتين بازکننده و گيرنده است .
افسنتين لباس را از بيد و گزند حشرات نگاه مي دارد و اگر با مرکب ترکيب شود رنگ مرکب ثابت مي ماند ،تغيير رنگ نمي دهد و کاغذ را از موش خوردگي محفوظ مي دارد .
آرايش :افسنتين رنگ و رو را زيبا مي کند .براي موخوره و گري مفيد است .لکه هاي بنفش زير چشم را مي زدايد .
درزخم و دمل و جوش :ضماد و شربت آن براي گرفتگي هاي عروقي دروني مفيد است .درمداواي گوش :بخار پخته شده آن درد گوش را تسکين مي دهد و خوردن آن با عسل از سکته جلوگيري مي نمايد .
اندام هاي چشم :هرنوع و به ويژه خودرو آن اگر به صورت ضماد در آيد و به زير چشم ببندند براي معالجه هر نوع درد کهنه و تيرگي چشم مفيد است .
اندام هاي تنفسي : شربت آن کشيدگي زير سراشيبي هاي دنده هاي رو به شکم را معالجه مي کند .
اندام هاي تغذيه :اگر پخته و افشره افسنتين را به مدت 10 روز بنوشند در باز گردانيدن اشتها تأثير به سزايي دارد . شربت افسنتين معده را تقويت مي کند و در بسياري از حالت ها مفيد است . اگر کساني که يرقان دارند آن را به مدت 10 روز بخورند بسيار مفيد است و در مداواي طحال مؤثر است و اگر آن را با عدس يا برنج بپزند و بخورند کرم ها را از بين مي برد . افسنتين مخلوط با سنبل بادشکم و معده را چاره ساز است . اگر افسنتين را با روغن حنا مرهم کنند و بر تهيگاه بمالند درد تهيگاه تسکين مي يابد و اگر آن را با روغن گل محمدي مرهم کنند و يا با گل محمدي مخلوط کنند درد معده را از بين مي برد و سفتي آن را بر طرف مي نمايد .
اندام هاي دفعي :دربيرون راندن بول و روان کردن حيض بسيار مؤثراست .به ويژه اگر آن را با عسلاب بردارند .افسنتين مسهل صفرا است ولي در بلغم و آنچه در روده ها ماندگار است مؤثر نيست . علاوه بر آن شربت افسنتين در مداواي بواسير و بريدگي- خراش و زخم مقعد نيز مفيد است .
اگر آن را آب پز کنند و يا آن را با برنج بپزند و با عسل بخورند کرم را از بين مي برد و شخص به اسهالي سبک دچار مي شود . افسنتين با عدس سوخته نيز همين کار را انجام مي دهد .
تب ها :خود به خود در مداواي تب کهنه مفيد است .
سموم :با آب انگور کهنه پادزهر گزش نيش کژدم ، گزش راسو ، و سم شوکران است .اگر با سرکه باشد پادزهر قارچ سمي است و پاشيدن آن پشه را از بين مي برد .اگر آن را با مرکب مخلوط کنند صفحات کتاب از موش خوردگي به دور مي ماند .

اقاقيا

صمغ درخت کرت (خرنوب مصري )است که مي خشکانند و از آن قرص مي سازند .
ترکيب آن از گوهر خاکي و گوهر لطيف است و از اين رو همراه با نوعي سوزندگي است که با شستن بر طرف مي شود و از آنجا که داراي تندي است در عمق فرو مي رود و سردي مي دهد .
اين درخت خاردار است و خارهاي آن راست نيستند و ساقه اش خميده است . گلي سپيد دارد و ميوه آن مانند لوبيا گرگي سپيد و در غلاف است .
اقاقياي سبز تيره که به سياهي مي زند بوي خوش دارد ، گران وزن ،سخت و از همه بهتر است .
مزاج :شسته آن سرد است و خشکاننده .
خاصيت درماني :اقاقيا گيرنده است و خونريزي را باز مي دارد .
آرايش:اقاقيا رنگ را زيبايي و مو را سياهي مي بخشد و چاره ترک هاي ناشي از سرماست .
دمل و جوش :در اين زمينه اقاقيا با آس برابر است و کژدمه را علاج مي نمايد .اگر با سپيده تخم مرغ همراه باشد سوختگي و دمل هاي گرم را خوب مي کند .
مفاصل :اقاقيا سستي مفاصل را از بين مي برد .
اندام هاي سر:اقاقيا در مداواي قرحه هاي دهان مفيد است .
اندام هاي چشم :تنها اقاقياي مصري در مداواي چشم مؤثر است که ديد را نيرو مي بخشد ، چشم را لطيف مي کند ، چشم درد را آرامي مي بخشد و سرخي داخل چشم را بر طرف مي سازد .
اندام هاي دفعي :وارد بدن کردن به صورت(آمپول -شياف و ...)(اماله )و ضماد و شربت اقاقيا شکم را بند مي آورد .
در معالجه خراش و اسهال خوني مفيد است .سيلان رحم را قطع مي کند . بر آمدن مقعد و رحم و سستي آنها را از بين مي برد .

اقريطس ،گل جزيره کرت

گوهري هوايي بسيار دارد .با ساير گلها هم کنش و از آنها کم توان تر است. زداينده بي سوزش است .حواس را ناتوان مي کند .
چشم :علاج جوش و سرخي و خارش پلکها است .
اندام هاي دفعي :گويند زايش را آسان مي کند و بارداران اگر بر شکم ببندند نگهدار جنين است .

آککرا

اکثراً بيخش را به منظور دارويي بکار مي برند .
بهترينش رگي است که به ستبري انگشت و بسيار زبان سوز باشد .
مزاج :کساني که جاي باور نيستند مي گويند سرد و لطيف است در صورتي که گرم و خشک است .
خاصيت :بجوند بلغم را جذب مي کند .اگر با روغن زيتون مخلوط باشد و بدن را با آن بمالند از گرمي که در اوست عرق بدن را ريزش مي دهد .
آرايش :با روغن زيتون عرق ريز است .
مفاصل :تن را با آن يا با آب پز آن يا با روغنش بمالند ،در علاج سست عصبي هميشگي ،کرخي عصب مفيد است و کزاز را باز دارد .
سر :بندآمدني هاي پالايشگاه و بيني را به خوبي باز مي کند ،آب پزش داروي درد دندان و به ويژه علاج درد سرد دندان است .بيخش را در سرکه بجوشانند و در دهان بگردانند دندان لق را استوار مي کند .
تب ها :مقبل از آمدن تب لرز بيخ آن را با روغن زيتون مخلوط کنند بر بدن بمالند مانع تب لرزه مي شود و گروهي مي پندارند که ضد هر لرزشي است .

اوسيه

نوعي نيلوفر هندي است و مزاجي گرم و خشک دارد .

اورمالي ،عسل دارو

روغني است بسيار گرم و پر مايه چون عسل و از عسل غليظ تر .در اصل شيره اي است که از ساقه درختي که در تدمر مي رويد به دست مي آورند ،از آن شيره روغن مي گيرند ،آن را با روغن گل آن درخت مخلوط مي کنند و آن را اورمالي و روغن عسل هم مي نامند .هر چه صاف تر و پر مايه تر و کهنه تر باشد بهتر است .
مزاج :گرم و تر و گرمي آن بيشتر است .
زخم و قرحه :هم ضماد و هم ماليدن آن گري چرکين را درمان مي کند .
مفاصل :درد مفاصل را بر طرف مي کند .
اندام هاي سر:سستي زا و خواب آور است .
چشم :در چشم بکشند تاريکي چشم را از بين مي برد .
اندام هاي دفعي :کسي که آن را به قصد اسهال مي خورد تا فرجام کار نبايد به خواب رود .

اوبوطيلون

گياهي است که به کدومي ماند .
زخم و قرحه :گويند در معالجه زخم هاي تر بهترين دارو است . مرحمش زخم ها را بهم مي آورد و جوش مي دهد .

انجدان رومي

مزاج :تخم و بيخش گرم و خشک است .
خاصيت :بازکن و بادشکن و تحليل برنده است .
اندام هاي غذا :رساننده و هاضم است .بادها و به ويژه باد معده را از بين مي برد و معده را تقويت مي کند .
اندامهاي دفعي :کرم و کرم کدو را از بين مي برد .تخمش در ريزش دادن بول و حيض بسيار مؤثر است .
زهرها :پادزهر هر نيشي است .

اندر

دارويي است کرماني ،هوش و ذکاوت را افزايش مي دهد .

انگدان

دو نوع است سپيد و سياه .انگدان سياه در غذاها داخل نمي شود .
خاصيت درماني :لطافت زا است و بيخش بادآور . اگر تن را با آن و به ويژه با شيره آن ماساژ دهند در جذب کردن مواد به خارج بسيار مؤثر است .
آرايش :بوي تن را تغيير مي دهد ، ضماد آن که با روغن زيتون باشد لکه سياه خوني زير چشم را به کلي از بين مي برد .
دمل و جوش :در علاج زخم هاي دروني سودمند است ، اگر انگدان و بيخ آن را با مرهم ها مخلوط کنند خنازير را درمان مي کند .
مفاصل :انگدان مخلوط با روغن بنفشه يا روغن حنا درد مفاصل را درمان مي کند .
اندام هاي غذا :بيخ آن باد گلو مي آورد ، شکم را قبوضيت مي دهد ، دير هضم است و هاضم ،معده را گرمي مي بخشد ، تقويت مي کند اشتها بر مي انگيزد .
اندام هاي دفعي :اگر آن را با پوست انار و سرکه بپزند ، بواسير مقعد را از بين مي برد ، ادرارآور است و براي مثانه زيان آور .
زهرها :پادزهر هر سموم است .

انيسون

اين دارو تخم رازيانه رومي است .تند مزگي آن از رازيانه خودرو کمتر است . داراي نوعي مزه شيرين و بهتر از رازيانه خودرو است .
مزاج :جالينوس گويد :گرم و خشک است .
خواص درماني :باز کننده و کمي گيرنده و گس است .مسکن دردها ، عرق آور و بادشکن است و اگر در روغن جوشانده شود تأثيرش بيشتر است .
درمزاج انيسون اندکي تندي است که تقريباً با داروهاي سوزنده برابر مي باشد. سر:اگر آن را بخار کنند و بخار آن را استنشاق کنند سر درد و سرگيجه را از بين مي برد .
اگر آن را بکوبند و با روغن گل محمدي بياميزند و در گوش بچکانند بيماريهاي دروني گوش را که ناشي از اثر ضربه يا برخورد باشد بهبود مي بخشد و درد گوش را بر طرف مي نمايد .
چشم :براي سبل مزمن داروي خوبي است .
دستگاه تنفس و سينه :شير را فزوني مي دهد .
تغذيه :حالت تشنگي را که از رطوبت هاي بورقي رخ مي دهد از بين مي برد .
براي بند آمدگي هاي کبدي مفيد است و رطوبت طحال را بر طرف مي سازد .
اندام هاي دفعي :بول و حيض سفيد را ريزش مي دهد . رطوبت هاي سفيد را از زهدان پاک مي نمايد و شهوت جماع را بر مي انگيزد .گاهي که سبب ادرار مي شود شکم را بند مي آورد ، راه بندان هاي کليه و مثانه و زهدان را باز مي نمايد .
تب ها :با تب کهنه مقابله مي کند .
زهرها :پادزهر هر سموم و حشرات سمي است و زبان آنها را دفع مي نمايد. انگشتان اخمو
شکوفه سورنجان است و تأثيرش تأثيرسورنجان .

اناگير

دو نوع است گل زرد مي دهد و ديگر گلش آسماني رنگ است .
زخم و قرحه :هر دو نوع در مداواي جراحات و باز داشتن از آماسيدن مفيدند .خار و پيکان ها را بيرون مي کشند . از انتشار زخم جلوگيري مي کنند .اگر با آب هر نوعي از آن غرغره کنند يا به بيني بکشند ، بلغم هاي سر سرازير مي شود و درد دندان تسکين مي يابد .
اندام هاي دفعي :با آب انگور کهنه خورده شود درد کليه را بر طرف مي سازد .
به عقيده بعضي آنچه گلش کبود رنگ است برآمدگي هاي اطراف مقعد را معالجه مي نمايد و آنچه گل سرخ مي دهد برآمدگي هاي نامبرده را افزايش مي دهد .
زهرها :با آب انگور کهنه خورده شود پادزهر مار است .

انگور

انگور سفيد ارزنده تر و انگوري که چيده شده و دو روز يا سه روز از چيدنش گذشته بهتر است .
مزاج :پوسته انگور سرد و خشک و دير هضم است . مغزش گرم و تر و دانه اش سرد و خشک است .
خاصيت : انگور تازه چيده بادآور است .اگر آن را آويزان کنند تا پوستش خوب پژمرده شود غذاي خوب مي دهد و معده را توان مي بخشد . در تغذيه خوب و در کم زياني با انجير برابر است هر چند غذاي انجير از انگور بيشتر است مويز دوست کبد و معده است .
اندام هاي غذا :انگور و مويز همراه دانه داروي دردهاي روده است .

انار

انار شيرين سرد و تر و انار ترش سرد و خشک است .
خاصيت :انار ترش صفرا را بر مي کند .جريان زائده ها را به درون راه نمي دهد .
ورم :انار دانه و عسل را بر کژدمه بمالند مفيد است .
زخم و قرحه :دانه انار و عسل را بر قرحه پليد و زبر بماليد مفيد است .
کاسبرگ انار و به ويژه سوخته آن و گلنار از گرمي که دارند زخم را بهم مي چسبانند .
چشم :افشره انار ترش با عسل داروي ناخنه است .
سينه :انار ترش سينه و گلو را زبر مي سازد .هراناري در علاج تپش قلب مفيد است و قلب را جلا مي دهد .
اندام هاي غذا :همه انواع انار کيموس خوب دارند و انار ميخوش براي معده از همه بهتر است و التهاب معده را فرو مي نشاند .انار شيرين با معده سازگار است .
اندام هاي راننده :انار ترش و شيرين هر دو بول را ريزش مي دهند .
تب ها :انار ميخوش در تب ها و التهابات مفيد است . انار شيرين اکثراً تب داران گرم را زيان مي رساند .

انجير

انجير خوب دردرجه اول سفيد و بعد سرخ و بعد سياه است .
انجير خوب رسيده بسيار خوب و کم زيان است .انجير خشک کنش خوب دارد و ليکن خوني که از آن به وجود مي آِيد خوب نيست و به اين علت است که تنها خوردنش شپش زياد مي کند . اما اگر با گردو و يا بادام بخورند کيموس خوب مي دهد .
مزاج :انجيرتر گرم و بسيار تر و آبکي است .انجير نارس زداينده و سردي بخش است .
انجير خشک گرم و لطيف است .
خاصيت :انجير خشک و به ويژه تند مزه آن بسيار زداينده ، رساننده و گدازنده است .انجير پر گوشت بيشتر رساننده است و چسبندگي و تکه کنندگي و لطافت بخشي هم دارد .
انجير وحشي از انجير باغي تند مزه تر و قوي تر است .انجيز بادزا است .
آرايش :انجير نارسيده را بر پوست بمالند يا ضماد شود ، در علاج خال ها ، زگيل مانندها و لک و پيس مفيد است .داروي ورم گرم و سست است . دمل را مي رساند و به ويژه اگر با زنبق و نطرون يا با آهک و پوست انار باشد داروي کژدم است .
ورم و جوش :انجير را با آرد جو بپزند و ضماد کنند ورم سخت را نرم مي کند .
انجير را آب پز کنند و در گلو گردانند (غرغره )ورم گلو را از بين مي برد .
انجير پخته و پوست انار داروي ورم بناگوش است .
انجير و پانيذ علاج کژدمه است . انجير خشک و شيرين براي ورم کبد و طحال زيان آور است .
زخم و قرحه :افشره برگ انجير زخم آور است .آب پز انجير را با کف خردل بر خارش بمالند مفيد است .برگ انجير داروي بيماريها ي ويروسي پوستي و جوش هاي ( شري )را علاج است .
مفاصل :انجير نارسيده و برگ انجير و برگ خشخاش را با هم ضماد کنند و بر پوست استخوان بگذارند مفيد است .
سر :انجير تر و خشک در صرع مفيد است .آب پز انجير را با کف خردل مخلوط کنند و در گوش بچکانند صداهاي گوش را مي خواباند .
افشره شاخه انجير قبل از آنکه برگ از آن سر بزند يا شيره انجير بر دندان کرم خورده سودمند است .
ضماد انجير ورم بناگوش را علاج مي کند .انجير نارسيده خشک شود و بکوبند و گردش را بر قرحه سر پاشند سود بينند .
چشم :شيره انجير مخلوط با عسل در مداواي تيرگي چشم مرطوب ،اول آب به چشم آمدن و کلفت شدن طبقات چشم مفيد است .
ماساژ دادن پلک چشم با برگ انجير زبري و گري پلک را از بين مي برد .
سينه :انجيرتر و خشک زبري گلو را از بين مي برند .انجير شير پستان را ريزش مي دهد ،سرفه مزمن را علاج است و در مداواي ورم شش و نازک ني مفيد است .
اندام هاي غذا :انجير راه بندان هاي کبد و طحال را مي گشايد .
انجير خشک تشنگي آور است.اگر با خاراگوش باشد داروي استسقا است. خوردن شربت انجير به نفع معده است و اشتهاي خوراک را کاهش مي دهد .
انجير خشک که زدايندگي دارد براي کبد و طحال آماس کرده زيان دارد .
انجير نمي گذارد مواد ناجور به سوي روده راهي شوند .افشره برگ انجير دهانه رگهاي پيزي را باز مي کند . انجير تر ملين و کمي مسهل است . به ويژه اگربا بادام کوبيده خورند مسهلي ملايم است و سفتي زهدان را نرم مي کند.شيره انجير را با زرده تخم مرغ بردارند زهدان را مي پالايد ، حيض و بول را راه مي اندازد .خوردن انجير يا شنبليله زهدان را تقويت مي کند و جمع مي آورد .با فيجن و انجير و به ويژه با شيرش حقنه کنند پيچ و درد روده را درمان مي کند و ريگ را از گرده بيرون مي آورد .
زهرها :شيرش را بر نيش کژدم و رتيل بمالند مفيد است .
انجير نارسيده يا برگ سبز انجير را بر گزيده سگ هار بگذارند مفيد است .
ضمادش که با گاودانه باشد پادزهر دندان راسو است .
خاکستر آب مکرر چوب انجير خورده شود يا ماليدني باشد پادزهر نيش رتيل است .

الوا

افشره منعقد شده اي است به رنگ ميانه سرخي و زعفراني و چندين نوع دارد: اسقوطري ،عربي و سمنگاني . بعضي گويند گياهش همچون زنجفيل شامي است که اشتباه است . بهترينش اسقوطري است که آبش چون آب زعفران و بوي مر دارد .درخشنده ، زودشکن و بدون ريگ باشد .
مزاج :خشک و گرم .
خاصيت :گيرنده و خشکاننده بدن و خواب آور است .
آرايش :الوا و عسل علاج اثر ضربه و شفا بخش کژدمه چرکين است .
الوا و آب انگور کهنه را برسر بمالند از ريزش مو جلوگيري مي کند .
ورم و جوش :اگر با آب انگور کهنه يا عسل باشد در علاج ورم پس و پيش (مقعد و ذکر)و ورم ماهيچه هاي پهلوگير زبان بسيار مفيد است .
زخم و قرحه :قرحه هاي سر سخت را دوا مي کند بيني ،دهان يا ناصور باشند .
مفاصل :داروي درد مفاصل است .
سر :سر را زائده هاي صفرايي مي پالايد .الوا و روغن را بر پيشاني و گيجگاه بمالند سردرد را از بين مي برد .الوا و روغن گل در علاج قرحه بيني و دهان و کوفتگي گوش و آماس ماهيچه هاي پيرامون زبان خوب است . به شرطي که با آب انگور کهنه يا عسل باشد و بر پوست بمالند .
چشم :الوا در علاج قرحه و گري و درد چشم و خارش گوشه چشم و در خشکانيدن رطوبت چشم بسيار مفيد است .
اندام هاي غذا :خوردن دو قاشق الوا با آب سرد يا ولرم معده را از زائده هاي بلغمي و صفرايي پاک کرده و اشتهاي تباه و دروغين را رد مي کند .
سوزش و التهاب زبان کوچک که ناشي از گرمي زرداب معده باشد چاره اش با الوا است .
بندآمده هاي کبد را باز مي کند ليکن به زيان کبد است و از اسهالي که مي دهد داروي يرقان است .
اندام هاي راننده :خوردن آن با آب گرم اسهال مي آورد . اگر با آب عسل بخورند بلغم و صفرا را بيرون مي آورد .الوا با هر داروي مسهلي باشد معده را از زيان حفظ مي کند . بهترين و سالم ترين
مسهل براي معده است .الواي شسته کمتر اسهالي است اما براي معده سودآورتراست با عسل که باشد از قوتش مي کاهد و اسهالش از جذب کردن نيست بلکه با هر چه برخورد کند بيرون مي آورد .خالص که خورده شود اثرش از کبد خارج نمي شود و به معده نمي رسد .خوردن الواي عربي افسردگي مي آورد ،درد و پيچ روده و اسهال به دنبال دارد .در روزهاي سرد خوردن الوا خطرناک است .شايد اسهال خوني بدهد .مخلوط آن را با آب انگور کهنه شيرين بر بواسير برآورده و ترک هاي لبه پيزي بگذارند مفيد است.خونريزي پيزي را قطع مي کند .ورم مقعد را درمان مي کند .شفاي ورم ذکر است به شرطي که با آب انگور کهنه و عسل باشد و بر ورم بمالند .

الماس

بعضي گويند سرد و خشک است و ديگران بر اين عقيده اند که گرم و خشک است .
خاصيت درماني :بسيار زداينده است و به عقيده ديسقوريدوس سوزنده و عفونت آور است .
آرايش :در جلا دادن دندان بسيار فعال است .
اندام هاي سر :بعضي عقيده دارند که گذاشتن الماس در دهان دندانها را مي شکند ، و در اين زمينه دو رأي دارند .گويند خاصيت الماس دندان شکني است ،يا اينکه در جايي که الماس هست مارهاي سمي بسيار است .
اندام هاي دفعي :بعضي گفته اند : اگر دانه اي از الماس را بر سر پمپي بوسيله ي سقز رومي بچسبانند و پرتاب کنند و به مثانه برسانند سنگ مثانه را خرد مي کند که نظريه اي بعيد بنظر مي رسد .
زهرها :الماس سم قاتل است .
منبع: کتاب گياه درماني
/س